Αξιολόγηση Εκπαιδευομένου

 

Η αξιολόγηση αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για την οργάνωση μαθησιακών εμπειριών που να είναι αποτελεσματικές και χρήσιμες για τους εκπαιδευόμενους. Για το σκοπό αυτό συλλέγουμε δεδομένα και υπολογίζουμε δείκτες που μας επιτρέπουν να διαπιστώνουμε αν οι εκπαιδευόμενοι έχουν αποκτήσει τις βασικές γνώσεις, ικανότητες και στάσεις, τις οποίες επιδιώκουμε στο πλαίσιο του προγράμματος αλλά και διδακτικού - συμβουλευτικού έργου που προσφέρθηκε, από την πλευρά του εκπαιδευτή.

Η αξιολόγηση, ανάλογα με το χρόνο..........
 διεξαγωγή της (Bloom et al., 1971) διακρίνεται σε α) αρχική-διαγνωστική, β) σε ενδιάμεση-διαμορφωτική και γ) σε τελική-συνολική. Η αρχική ή προγνωστική αξιολόγηση (diagnostic) έχει σκοπό να εξακριβώσει γνώσεις ή δεξιότητες.

Η ενδιάμεση ή διαμορφωτική (formative) αξιολόγηση είναι κυρίως ποιοτική και στοχεύει στην εξαγωγή συμπερασμάτων κατά τη διάρκεια της υλοποίησης διαπιστώνοντας πώς οι εκπαιδευόμενοι αντιλαμβάνονται τα όσα συμβαίνουν κατά την εξέλιξη του προγράμματος. Συνήθως προσπαθεί να διαπιστώσει εάν το υλικό είναι εύκολα προσβάσιμο και ανάλογο των αναγκών των εκπαιδευομένων. Εάν το περιεχόμενο είναι κατανοητό, οι δραστηριότητες, οι ασκήσεις και οι ανατροφοδοτήσεις τους σύμφωνα με τις προσδοκίες των εκπαιδευόμενων και γενικότερα τι μεταβολές – παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν για να κάνουν το πρόγραμμα ποιο αποτελεσματικό.

Η τελική ή συνολική (summative) αξιολόγηση επιδιώκει κυρίως μέσω ποσοτικών μεθόδων την εκτίμηση του βαθμού πραγματοποίησης των εκ των προτέρων προσδιορισμένων στόχων του προγράμματος. Γίνεται μετά την ολοκλήρωση ενός εκπαιδευτικού προγράμματος και απαντά στο ερώτημα: «Εάν και σε τι βαθμό έχει εκπληρώσει το σκοπό του» Για παράδειγμα αύξηση της μέσης επίδοσης των εκπαιδευομένων κατά 25%.Τo μέτρο «κρίσης» αφορά το «αποδεκτό σημείο» (cut score) που θα θεωρείται ότι ο αξιολογούμενος επιτυγχάνει ή αποτυγχάνει να περάσει την αξιολόγηση. Προκειμένου να υπολογιστεί αντικειμενικότερα η επίδοση συγκρίνεται η βαθμολογία του υποκειμένου με τις βαθμολογίες των υπολοίπων υποκειμένων (μέτρο απόδοσης -στάθμιση), έτσι ώστε η επίδοση του να είναι ανάλογη του ποσοστού (π.χ. στο καλύτερο 15% Α για Άριστα, στο επόμενο καλύτερο 35% Β Πολύ Καλά, 35% C Καλά, 15% D Μέτρια) στο οποίο ανήκει η βαθμολογία του.

Με τους όρους αποτίμηση (evaluation) & αξιολόγηση (assessment) αναφερόμαστε στη συλλογή, ανάλυση και ερμηνεία των δεδομένων ενός εκπαιδευτικού προγράμματος τους με σκοπό τη διαπίστωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας του αλλά και την εκτίμηση οποιοδήποτε άλλων παραμέτρων επηρεάζουν την υλοποίησή του (Rowntree, 1988). Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση του σε όλα τα επίπεδα, διοικητικό, παιδαγωγικό, κοινωνικό και οικονομικό.  

Η αξιολόγηση γίνεται για διάγνωση του αρχικού επιπέδου γνώσεων, ανίχνευση αναγκών, έλεγχο ύπαρξης προαπαιτούμενων γνώσεων και δεξιοτήτων, επιλογή στρατηγικών, μεθόδων και τεχνικών, διαμόρφωση και έλεγχο επίτευξης στόχων και εκτίμηση του βαθμού εκπλήρωσης σκοπών. Είναι σημαντικό όμως, να ορίσουμε το πλαίσιο της αξιολόγησης στην εκπαιδευτική και τη μαθησιακή διαδικασία. Συχνά η αξιολόγηση ταυτίζεται με τα εργαλεία (π.χ. διαγώνισμα, τεστ, κουίζ, έρευνα) που αξιολογούν τις γνώσεις, δεξιότητες, στάσεις ή άλλα χαρακτηριστικά των εκπαιδευομένων (Shepherd & Godwin, 2004) όπως τα:

Ø  Διαγώνισμα (exam) που είναι μία τελική (summative) αξιολόγηση που χρησιμοποιείται για την αξιολόγηση γνώσεων ή δεξιοτήτων με σκοπό την τεκμηρίωση του τρέχοντος επιπέδου γνώσεων ή δεξιοτήτων

Ø  Τεστ (test) που είναι μία διερευνητική (diagnostic) αξιολόγηση για να εξακριβώσει γνώσεις ή δεξιότητες με σκοπό την πληροφόρηση των εκπαιδευομένων για το τρέχον επίπεδο γνώσεων ή δεξιοτήτων

Ø  Κουίζ (quiz) που είναι μια διαμορφωτική (formative) αξιολόγηση που χρησιμοποιείται για να εξακριβώσει γνώσεις ή δεξιότητες των εκπαιδευομένων  με σκοπό την παροχή ανατροφοδότησης και για να τους πληροφορήσει  για το τρέχον επίπεδο γνώσεων ή δεξιοτήτων

Ø  Έρευνα (survey) που είναι μία διερευνητική (reaction) αξιολόγηση για να εξακριβώσει τις γνώσεις, δεξιότητες ή/και στάσεις μιας ομάδας με σκοπό τον καθορισμό αναγκών που απαιτούνται για την εκπλήρωση ενός ορισμένου σκοπού.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΩΝ

•       Συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία

•       Συνέπεια/υπευθυνότητα

•       Σχέσεις με άλλους εκπαιδευόμενους

•       Βαθμός συνεργασίας με άλλους εκπαιδευόμενους

•       Σχέσεις με εκπαιδευτές

•       Ανάληψη πρωτοβουλιών

•       Προθυμία για να εκφράσει απόψεις, να υποβάλει ερωτήσεις

•       Συμβολή σε ομαδικές συζητήσεις

•       Ανταπόκριση σε οδηγίες, συμβουλές, κριτική

•       Ικανότητα οργάνωσης

•       Ικανότητα απόκτησης γνώσεων-δεξιοτήτων

•       Ικανότητα προσαρμογής στις ανάγκες και ιδιαιτερότητες του προγράμματος

•       Δεξιότητες επικοινωνίας

•       Προετοιμασία

•       Επίδοση σε ασκήσεις, εργασίες, τεστ

Ετοιμότητα συμμετοχής στο πρόγραμμα, αντίληψη των νέων συνθηκών

Αξιολόγηση βάσει φακέλου (portfolio)

Στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα το θεσμικό πλαίσιο σχετικά με την

αξιολόγηση, μέχρι το 1997, ήταν ασαφές και αποσπασματικό. Το 1997 θεσμοθετήθηκε μια σαφής αξιολογική διαδικασία, που αποτυπώθηκε στο Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών(1998) και στα Προγράμματα Σπουδών κατά γνωστικό αντικείμενο. (Π.Δ.86/2001/ΦΕΚ 73, τ.Α’)

H αξιολόγηση των εκπαιδευομένων είναι αναπόσπαστο μέρος της μαθησιακής διαδικασίας και οφείλει να συνδυάζει ποικίλες μορφές και τεχνικές για να επιτύχει αφενός έγκυρη, αξιόπιστη, αντικειμενική και αδιάβλητη αποτίμηση των γνώσεων, της κριτικής ικανότητας και των δεξιοτήτων των εκπαιδευομένων και αφετέρου συμβάλλει στην αυτογνωσία και στην αντικειμενική πληροφόρησή τους για το επίπεδο μάθησης και τις ικανότητές τους.

Τέτοιες τεχνικές αξιολόγησης είναι κυρίως:

1) Εργασίες που πραγματοποιεί ο εκπαιδευόμενος(συνεργατικές δραστηριότητες)

2) Εργασίες, τις οποίες πραγματοποιεί ο εκπαιδευόμενος, πέραν αυτών που γίνονται στο πλαίσιο των υποχρεωτικών εργασιών (αναφορές σε βιβλία, έρευνες, προγράμματα από υπολογιστή…)

3) Αντίγραφα επαίνων, βραβείων ή άλλων διακρίσεων του,

4) Ερωτηματολόγια αυτοαξιολόγησης του εκπαιδευόμενου,

5) Παρατηρήσεις ή προτάσεις του σχετικά με τη μάθηση και τα προγράμματα εκπαίδευσης

Ο φάκελος επιδόσεων (portfolio) του εκπαιδευόμενου εντάσσεται στην έννοια της ποιοτικής αποτίμησης της επίδοσής του. Η ποιοτική αξιολόγηση αναφέρεται σε χαρακτηριστικά που έχουν αποκλειστικά και μόνο σχέση με τη δραστηριότητα του εκπαιδευόμενου στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού/ων προγράμματος/ων και τις μαθησιακές δεξιότητες και αποσκοπεί στην πληρέστερη ενημέρωση του εκπαιδευόμενου σε ζητήματα σχετικά με τα παραπάνω θέματα και τη συνολική γενικά επίδοση και εικόνα του. Οι εκπαιδευόμενοι κρατούν φάκελο υλικού και η αξιολόγησή τους γίνεται με ποιοτικές μεθόδους.

Η μέθοδος της αξιολόγησης βάσει φακέλου θεωρείται ως η βασικότερη μέθοδος υλοποίησης της Αυθεντικής Αξιολόγησης. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος, σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή, συλλέγει με κριτικό τρόπο ενδεικτικά δείγματα της δουλειάς του σε ένα ή εκπαιδευτικά προγράμματα, τα αναλύει ο ίδιος και τα παρουσιάζει για αξιολόγηση και γενικότερη συζήτηση στην ομάδα. Ο ατομικός φάκελος του εκπαιδευόμενου είναι ένας προσωπικός φάκελος που τον τηρεί και τον ενημερώνει ο ίδιος (Ανδρεαδάκης, 2005).

Συνεργατική  αξιολόγηση

Χρησιμοποιούμε διάφορες μεθόδους για να πραγματοποιηθεί η συνεργατική αξιολόγηση. Μία μέθοδος περιλαμβάνει τους εκπαιδευμένους του προγράμματος εκπαίδευσης, τους συνεκπαιδευόμενους (ζευγάρια) και τον εκπαιδευτή σε μια διαδικασία όπου υπάρχει αναθεώρηση του project –εργασίας κάθε συμμετέχοντα, καθώς και η χρήση κριτηρίων που καθορίζονται από τον κάθε συμμετέχοντα, καθώς και μια σειρά που καθορίζονται από τον εκπαιδευτή για να τους καθοδηγήσει στη διαδικασία αξιολόγησης. Στο πλαίσιο ενός ευρύτερου ομαδοσυνεργατικού και συμμετοχικού μαθησιακού περιβάλλοντος, οι συμμετέχοντες συνεργάζονται μαθησιακά σε ομάδες εκπαιδευομένων με 5-7 άτομα και έναν εκπαιδευτή για να διερευνήσει τις πρακτικές τους όπου αποτυπώνουν ομαδικές και ατομικές εργασίες οι οποίες αποτελούν το επίκεντρο για συνεργατική αξιολόγηση. Αυτή η δραστηριότητα μπορεί να υλοποιηθεί τόσο στις δια ζώσης συντονιστικές συναντήσεις όσο και κατά την εξ αποστάσεως εκπαιδευτική διαδικασία στα ασύγχρονα forums και στις σύγχρονες συζητήσεις ( chats).

Η διαδικασία της συνεργατικής e-αξιολόγησης περιλαμβάνει (McConnell, 2002).:

Ø  Μια περίοδος συζήτησης από τους εκπαιδευόμενους και τον εκπαιδευτή για το προτζεκτ. Κάθε εκπαιδευόμενος προσφέρει προτάσεις σχετικά με το τι θα ήθελε να κάνει ως εργασία. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί στο forum με . προτάσεις, σχόλια και συζήτηση των συμμετεχόντων. Είναι σημαντικό κάθε εκπαιδευόμενος ή ομάδα να  επιλέξει το δικό τους θέμα εργασίας, το οποίο είναι συνήθως ένα πρόβλημα ή ζήτημα που σχετίζεται με την επαγγελματική πρακτική τους.

Ø  Μια περίοδος ασύγχρονης βραχυπρόθεσμης συζήτησης των θεμάτων, προβλημάτων και απόψεων γύρω από το θέμα, οι οποίες επικεντρώνονται σε εννοιολογικά και μεθοδολογικά ζητήματα

Ø  Η κοινοποίηση πηγών που σχετίζονται με το θέμα, όπως οι ερευνητικές εργασίες, χρήσιμες διευθύνσεις στο διαδίκτυο καλές πρακτικές, επαγγελματικές εμπειρίες και ιδέες

Ø  Σταδιακή υποβολή της εργασίας, ακολουθούμενη κάθε φορά από τη συνεργατική αξιολόγηση εκπαιδευτή και ομάδας

Ø  Υποβολή της τελικής εργασίας (π.χ. ως αρχείο του Word), η οποία υποβάλλεται σε αξιολόγηση από τον εκπαιδευτή και την ομάδα. Τα κριτήρια για την αξιολόγηση έχουν συμφωνηθεί από κοινού. Πριν από αυτό στο e-workshop έχουν συζητηθεί συλλογικά η φύση της μάθησης, μέρος των οποίων απαιτεί κάθε εκπαιδευόμενος αναλαμβάνει να αναθεωρήσει και να αξιολογήσει εργασίες άλλων εκπαιδευμένων. Είναι ένα σημαντικός ρόλος για τους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα, και θα το κάνουν με μεγάλο ενθουσιασμό

Ø  Έπειτα αρχίζει η διαδικασία αναθεώρησης με την παροχή και τη λήψη ανατροφοδότησης από τα μέλη της ομάδας και τον εκπαιδευτή.

Ø  Αξιολογείται κάθε εργασία σε μία κλίμακα (0-4) με τα κριτήρια που έχουν τεθεί αρχικά από τις ομάδες και τον εκπαιδευτή.

Η «Αξιολόγηση Εργασιών από τους Εκπαιδευόμενους» (ΑΕΕ) (peer assessment) είναι μια διδακτική στρατηγική και μια μέθοδος αξιολόγησης η οποία εφαρμόζεται σε μεγάλο βαθμό ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Θεωρείται πρωτίστως ένα εργαλείο μάθησης για τον ίδιο τον εκπαιδευόμενο που πραγματοποιεί την αξιολόγηση καθώς και ένα εργαλείο αξιολόγησης που εστιάζεται στη διαδικασία παροχής και λήψης ανατροφοδότησης.

Η πραγματοποίηση της ΑΕΕ μέσω του Διαδικτύου έχει αρκετά πλεονεκτήματα έναντι της συμβατικής διαδικασίας («πρόσωπο με πρόσωπο») όπως η διασφάλιση της ανωνυμίας των αξιολογητών και η μείωση του κόστους. Για την πραγματοποίησή της μέσω του Διαδικτύου, πολλές ερευνητικές προσπάθειες αξιοποιούν εφαρμογές γενικού σκοπού όπως χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, της μεταφοράς αρχείων (ftp) ή έχουν αναπτύξει συστήματα όπως το σύστημα NetPeas  και το σύστημα των Sitthiworachart & Joy (2004).

Η διαδικασία που ακολουθείται διενεργείται σε τρία στάδια:

• 1ο στάδιο – Κατάθεση της Εργασίας: Οι εκπαιδευόμενοι εκπονούν την εργασία που τους έχει ανατεθεί και την αποστέλλουν μέσω e-mail στον εκπαιδευτή.

• 2ο στάδιο – Αξιολόγηση/Ανατροφοδότηση: Κάθε εκπαιδευόμενος πρέπει να αξιολογήσει δύο (ανώνυμες) εργασίες στις οποίες είχε πρόσβαση μέσω της ηλεκτρονικής σελίδας του προγράμματος με συγκεκριμένο κωδικό και να αποστείλει τις αξιολογήσεις στον εκπαιδευτή μέσω email. Η μια εργασία αφορά στο ίδιο θέμα με το οποίο είχε ενασχοληθεί ο εκπαιδευόμενος ενώ η δεύτερη εργασία αφορούσε σε ένα από τα υπόλοιπα δύο θέματα. Για κάθε μια εργασία πρέπει να καταθέσουν μια φόρμα αξιολόγησης και ένα γράμμα αξιολόγησης στα οποία θα δίνονται ορισμένα ενδεικτικά κριτήρια αξιολόγησης. Οι εκπαιδευόμενοι έχουν τη δυνατότητα να τροποποιήσουν τα κριτήρια αυτά και να προσθέσουν δικά τους. Στη φόρμα αξιολόγησης πρέπει να δώσουν ανατροφοδότηση υπό τη μορφή «απαντήσεων σε συγκεκριμένα ερωτήματα» όπως «Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της εργασίας;». Στο γράμμα αξιολόγησης πρέπει να δώσουν ανατροφοδότηση υπό τη μορφή (i) «σωστής απάντησης» με παραδείγματα ή/και με συγκεκριμένες οδηγίες/πρότυπα βελτίωσης της εργασίας και με αιτιολογήσεις για τη μη ορθότητα/μη πληρότητα της άποψης του αξιολογούμενου εκπαιδευόμενου (για την εργασία που αφορούσε στο ίδιο θέμα με αυτό που και είχαν εκπονήσει), (ii) «σχολίων/οδηγιών» με στόχο την καθοδήγηση των εκπαιδευόμενων προς την ανακάλυψη του λάθους ή της παράλειψης (για την εργασία με την οποία δεν είχαν ενασχοληθεί οι εκπαιδευόμενοι  στο 1ο στάδιο).

• 3ο στάδιο – Βελτίωση της Εργασίας: Ο εκπαιδευτής μετά τη λήψη των αξιολογήσεων από τους εκπαιδευόμενους αποστέλλει μέσω e-mail τις αξιολογήσεις (ανώνυμες) στους φοιτητές. Κάθε εκπαιδευόμενος λαμβάνει για την εργασία που είχε εκπονήσει στο 1ο στάδιο συνολικά πέντε αξιολογήσεις με διαφορετικούς τύπους ανατροφοδότησης (δύο φόρμες αξιολόγησης και δύο γράμματα αξιολόγησης από τους συνεκπαιδευόμενους του και μια φόρμα αξιολόγησης από τον εκπαιδευτή). Στο συγκεκριμένο στάδιο, οι εκπαιδευόμενοι καλούνται  να διορθώσουν την αρχική εργασία τους με άξονα τα σχόλια των αξιολογητών. Επιπλέον, τους ζητείται να σχολιάσουν τα σχόλια των αξιολογητών, να αιτιολογήσουν την αποδοχή/απόρριψη κάθε σχολίου και να αξιολογήσουν την εργασία κάθε αξιολογητή όσον αφορά στον τρόπο αξιολόγησης (ορισμός αξόνων/κριτηρίων, βαθμολογία) και στην ανατροφοδότηση που δόθηκε. Τέλος, πρέπει να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο που αφορά στη διαδικασία που ακολουθείται (πλεονεκτήματα, μειονεκτήματα, κ.λπ), στην αυτοαξιολόγηση των εργασιών τους και στις προτιμήσεις τους (ανάλογα με το ρόλο τους) όσον αφορά στις μορφές αξιολόγησης(φόρμα/γράμμα) και στους τύπους ανατροφοδότησης (π.χ. «σωστής απάντησης»).

Δημιουργία Ερωτηματολογίων αξιολόγησης.

• Ορισμός κριτηρίων αξιολόγησης και βαρύτητας κάθε κριτηρίου ως προς το σύνολο των κριτηρίων.
• Ορισμός Κλιμάκων αξιολόγησης - βαθμολόγησης
• Ορισμός των ερωτήσεων και των, προς επιλογή από τον ερωτώμενο, απαντήσεων.
• Σχόλια αξιολόγησης (προτάσεις εξέλιξης, σχόλια αξιολογουμένου – αξιολογητή - επόπτη).
• Εκτύπωση ερωτηματολογίων για διανομή στους αξιολογούμενους

Αποτελέσματα Αξιολόγησης

• Στατιστικά στοιχεία αξιολογήσεων (κατώτερος και ανώτερος βαθμός, ποσοστό επιτυχίας κατά ερώτηση και στο σύνολο των ερωτήσεων)
• Βαθμολογία κάθε αξιολογούμενου.
• Προτάσεις εξέλιξης για κάθε αξιολογούμενο.
• Επόμενες αξιολογήσεις

Κλίμακες Βαθμολόγησης Εκπαιδευομένων

Ø  Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα εξετάζονται στο τέλος του προγράμματος, με παράδοση εργασίας. Η κλίμακα βαθμολόγησης κυμαίνεται από 0-10. Επιτυχών θεωρείται ο σπουδαστής που βαθμολογείται τουλάχιστον με πέντε (5).

Ø  Κλίμακα βαθμολόγησης : Άριστα, Πολύ καλά, Καλά, Μέτρια, Καθόλου.

Ø  Κλίμακα : 60% από τις ασκήσεις αξιολόγησης και κατά το υπόλοιπο 40% από την τελική εργασία, η οποία εκπονείται στο τέλος του προγράμματος Η κλίμακα βαθμολογίας είναι από 0 έως 100%.

Ø  Αμερικάνικη κλίμακα:4= πολύ ικανοποιητικά, 3 = ικανοποιητικά, 2 = μέτρια, 1 = μη ικανοποιητικά, 0 = δεν γράφτηκε η εργασία ή στάλθηκε εκπρόθεσμα (πέραν της εβδομαδιαίας παράτασης που τυχόν συμφωνήθηκε μεταξύ εκπαιδευτή-συμβούλου και εκπαιδευομένου).

Ø  Η βαθμολογική κλίμακα εκτείνεται από το 0 έως 15. Θεωρούνται επιτυχόντες οι εκπαιδευόμενοι, οι οποίοι έλαβαν κατά το στάδιο αυτό τουλάχιστον 8.

Βιβλιογραφικές Αναφορές

Ανδρεαδάκης, Ν. (2005). Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών [πανεπιστημιακές σημειώσεις].Πανεπιστήμιο Κρήτης, Π.Τ.Δ.Ε., Ακαδημαϊκό έτος 2005-2006. Ρέθυμνο

Bloom, B. (1971). Handbook on formative and summative evaluation of student learning. With J.T. Hastings, G.F. Madaus and others. New York: McGraw-Hill. 

McConnell, D.(2002).The Experience of Collaborative Assessment in e-Learning  Studies in Continuing Education, 24 (1), 73-92

Rowntree, D. (1998). Exploring Open and Distance Learning. London: Kogan Page

Sitthiworachart, J& Joy, Μ.(2004) Effective peer assessment for learning computer programming. ACM SIGCSE Bulletin Αrchive, 36 (3), 122 - 126   

Shepherd, E. & Godwin, J. (2004). Assessments through the Learning Process. Questionmark Whitepaper. Norwalk, CT: Questionmark.